ژان والژان «بینوایان» بار دیگر در دادگاه

ژان والژان «بینوایان» بار دیگر در دادگاه 

طولانی‌ترین دعوای حقوقی ادبی در فرانسه بر سر رمان حماسی ویکتور هوگو، بینوایان، روز جمعه گذشته به نفع نویسنده دو دنباله بر این کتاب، و ناشر آن، پلون، به پایان رسید.

دادگاه استیناف پاریس پس از هفت سال نهایتا به نفع پلون و فرانسوا سرزا که دو دنباله بر بینوایان نوشته و قهرمان آن، ژان والژان، را زنده کرده است رای صادر کرد و اعلام کرد که این دو کتاب «تجاوز به حقوق ویکتور هوگو» نیست.

رمان بینوایان بیش از هر رمان فرانسوی دیگر در خارج از کشور فرانسه خوانده شده و تاکنون الهام‌بخش چندین فیلم سینمایی و همین طور یک نمایش موزیکال در لندن بوده که بیش از ۲۰ سال است بر صحنه است.  

پس از این که فرانسوا سرزا، روزنامه‌نگار و رمان‌نویس، سفارش نوشتن دو دنباله بر شاهکار حماسی هوگو را دریافت کرد، پیر هوگو، نبیره این نویسنده بزرگ، با این شکایت که این دنباله‌ها تجاوز به حقوق فکری و اخلاقی این نویسنده است، به دادگاه رفت.

بینوایان داستان طولانی ژان والژان، یک محکوم و زندانی سابق، است که پس از آزادی از زندان تلاش می‌کند گذشته پر از گناه و خطای خود را کنار بگذارد. داستان بر پس‌زمینه آشوب‌های اجتماعی و انقلاب قرن نوزدهم پاریس رخ می‌دهد.

حکم دادگاه استیناف پاریس غیر از انتشارات پلون و فرانسوا سرزا چند  پیروز دیگر هم داشته است. چند ناشر دیگر هم قصد دارند دنباله‌هایی بر چند اثر کلاسیک ادبیات فرانسه از جمله مادام بوواری، اثر گوستاو فلوبر، را سفارش دهند و به همین دلیل منتظر چراغ سبز دادگاه بودند.  

استدلال اصلی پیر هوگو، نبیره نویسنده شهیر فرانسوی، این بود که ناشر این دو کتاب با خانواده او مشورت نکرده است. او بیش از همه به زنده ماندن و تغییر در شخصیت سربازرس ژاور شکایت داشت که در پایان کتاب هوگو خود را به قصد خودکشی به رود سن می‌اندازد.

وکلای پیر هوگو اساس دفاع حقوقی خود را بر یکی از یادداشت‌های هوگو گذاشته بودند که در اوج شهرت، اما پیش از چاپ بینوایان، نوشته است کتابی که تمام شد و به چاپ رسید دیگر نباید «به آن دست زد».
در مقابل وکلای انتشارات پلون به یک سخنرانی هوگو هفت سال پیش از مرگش استناد می‌کردند.

 هوگو در این سخنرانی می‌گوید وقتی اثری منتشر می‌شود نویسنده آن دیگر «اربابش» نیست و این که آثارش جزء میراث کشور فرانسه است. 

وکلای پلون همچنین اشاره می‌کردند که دنباله‌نویسی بر آثار کلاسیک ادبیات سنتی طولانی است و برای مثال حداقل ۳۰۰ دنباله بر «دن ژوان» نوشته شده و ۳۹ دنباله بر «سه تفنگدار».

این دعوای حقوقی در فرانسه باعث بحث‌های فراوان و گمانه‌زنی در این مورد شده بود که خود ویکتور هوگو اگر بود در مورد برداشت‌های مدرن از اثر خود چه واکنشی نشان می‌داد. هوگو خود همواره از طرفداران عدالت اجتماعی و مخالفان سرسخت سانسور بود.

برخی کارشناسان ادبی این سوال را مطرح کردند که آیا خود ویکتور هوگو اگر زنده بود از این دو دنباله بر بینوایان یا کارتون والت دیزنی بر اساس «نتردام دوپاری» با عنوان «گوژپشت نتردام» بدش می‌آمد یا از آنها استقبال می‌کرد.

دو دنباله بر کتاب بینوایان در سال ۲۰۰۱ در آستانه جشن‌های دویستمین سالگرد تولد هوگو به چاپ رسیدند.

فقط در شهر پاریس دو نمایشگاه بزرگ به این رمان ویکتور هوگو اختصاص دارد.